Dikkat… Kazıklanabilirsiniz

araba almaya karar vermeden önce piyasayı güzelce bir araştırmanız gerekir. ayrıca hangi tip otomobil sizin ihtiyacınızı karşılayacak, bunları kararlaştırın. hız, ekonomi, arazide kullanım, güvenlik, yedek parça, servis hizmetleri vb. her noktayı gözden geçirip almak istediğiniz arabaya karar verin. piyasada tutulmayan bir araba almaya karar verirseniz, öncesinde bulunduğunuz çevrede ustasını araştırın ve yedek parça fiyatları gibi her konuyu gözden geçirin. alacağınız otomobili kararlaştırdıktan sonra fiyat araştırması yapmaya başlayın. başlayın ki pat diye alacağınız bir otomobilde tokatlanma ihtimaliniz bir hayli yüksek.

eğer çevrenizde aracını satan güvendiğiniz biri yok ve arabalardan pek anlamıyorsanız, araba almanın çeşitli yolları var:

oto pazarından almak
oto pazarlarında dört tip satıcı bulunur. birincisi galericiler, ikincisi acil satıcılar ve üçüncüsü tok satıcılardır yani keyfe keder olanlar bunlar işte. bir de y*vşaklar vardır; gelir oraya, arabasını satmaz, sadece piyasasını öğrenmek ister ve fahiş fiyat çeker.

oto pazarından araba almak için erken saatlerde orada olmayı seçin. kelepir arabaları galericiler erkenden gelip alır giderler. tok satıcılar öğlene doğru gelir. sabah erkenden iyi arabalar seçilir ve geriye pek bir şey kalmaz. orada satıcı tarafından size söylenecek hiçbir şeye inanmayın ve onun yönlendirdiği usta ya da ekspertize gitmeyin.

galericiden almak
galericilerden araba alınabilir ama bir çoğu araç hakkında gerçek bilgileri sizinle paylaşmaz. işini yapan iyi galericileri tenzih ederek yazıyorum bunları ama çoğu, aracı anlaşmalı ekspertiz firmasına ya da motor ustasına götürür. ellerine bazen çok temiz arabalar geçer ve yüksek fiyattan satarlar.

internet ortamından almak
internet ortamından araba seçmek çok daha rahat ve bir o kadar güvensizdir. dolandırılma ihtimaliniz yüksektir ya da pırıl pırıl görünen bir arabanın yanına yüzlerce kilometre gidip almak istediğiniz zaman hüsranla karşılaşabilirsiniz. internetten araba alırken kesinlikle ama kesinlikle satıcıya kapora vermeyin! arabayı beğenip kapora gönderirseniz paranızı bir daha geri alamayabilirsiniz. çok sayıda dolandırıcı bu yöntemle iyi para kaldırırlar. sahte ilanlara kapora talep ederler ve parayı gönderdikten sonra satıcıya ulaşamayabilirsiniz.

gözünüzle görmediğiniz arabanın resimlerine aldanmayın. sıkı bir temizlik sonrası arabanın doğru bir açıyla çekilmiş resimlerine kanıp yanına gittiğinizde haşat bir araba ile karşılaşabilirsiniz. satıcının güler yüzü ve hürmetine aldanıp ‘ya ayıp olur’ falan deyip arabayı almaya kalkmayın. aşağıda yazacağım noktaları kontrol edip aracınızı alın.

kaza durumu
kaza durumu ilk olarak satıcıya sorulmalı. bilgisi var ise size söyler ama yok ise bilgim yok der. her ne koşulda olursa olsun aracı şase numarasından sorgulatın. dikkatli olun, ağır hasar kayıtlı bir araç alıyor olabilirsiniz. bedelsiz çarpma yazan mesaja güvenmeyin. sonuç temiz gelse bile araç kazalı olabilir. örneğin başka bir araca çarpmadan kaldırıma çıkmış ya da takla atmış olabilir. cebinden yaptırır geçer ve bunu ancak gerekli kontroller yapıldıktan sonra anlayabiliriz.

peki kendimiz ayaküstü nasıl anlarız ve neler yapabiliriz?

– aracın farlarından biri soluk biri canlı duruyor.
– boyada çatlak ya da kabarma var .
– radyatör takozu yeni ya da yok. cırt kelepçe ile tutturulmuş yerler var, hava filtresi kutusu veya motor içindeki plastik aksamlarda ciddi çatlak ve izler var.
– kapı fitillerini kaldırıp altındaki puntalara baktığınızda düzensiz bir dizilim görünüyor .
– aracın sağ sol camları orijinal markası değil ya da sağ sol farklı.
– kapı direklerinde kaynak izleri görünüyor, elle kontrol edildiğinde bir kabarma söz konusu .
– jantların kenarları yamuk gibi ya da düzeltilmiş görünüyor.
– düşük bir ihtimal ama üç lastik aynı marka olup biri farklı. (sebebini sorun) patlak derse yedek lastiği görün.
– bagaj halısı altında kaynak izleri mevcut, puntalar düzensiz, silikon izleri görünüyor (silikon bazen fabrika çıkışlı atılır bu konuda dikkat edin)
– bagaj kapağı ya da motor kaputu kasıntılı kapanıp açılıyor.
– kaput içerisinde şase kollarında düzeltme izleri var ya da boya atılmış, uçları eğri, kaynak izleri var.
– tavan döşemesi emanet duruyor, sonradan yapıldığı belli gibi (sadece döşeme değişmiş olabilir)
– arabanın kaporta aksamında bir düzensizlik var, kapı az aşağıda, çamurluk ileride vb.

böyle bir durumda aracı ekspertiz firmasına götürün ve detaylı bilgileri onlardan alın.

debriyaj kontrolü
baskı ve balatası ömrünü tamamlamış bir araba sizi hiç ummadığınız bir anda yolda bırakabilir ve seti, çekicisi, şanzıman yağı, işçiliği derken maliyeti bin lirayı bulabilir. rezilliği de cabası. kimse yeni aldığı arabası ile yolda kalmak istemez. peki bunu nasıl kontrol edebiliriz. aracı test sürüşüne alın. kalkarken titreme yaparsa, debriyaj pedalı çok sertse ve padala basınca ya da çekince bir sürtme sesi geliyorsa balata bitik ya da prizdirek bilyası dağılmaya başlamış olabilir. aracı çalıştırıp el frenini çekin, debriyaja sonuna kadar basıp vitesi bire takın ve sağ ayağınızın topuğuyla frene, ucuyla da 3000 devir gaz basın. debriyaj pedalından yavaş yavaş ayağınızı çekin ve araba anında stop ediyorsa sistem doğru çalışıyordur. zor stop ediyorsa balata ömrünü tamamlamak üzeredir. hiç stop etmiyorsa balata tamamen bitmiştir. bazen balata sağlam olsa bile prizdirek bilyası arızalı olabilir. bu da yolda kalmanıza sebep olabilir hatta bilya dağılıp şanzıman kavanozunu bile parçalayabilir. rölantide çalışırken tık tık tık diye bir ses duyuyor ve debriyaja basınca kesiliyor ise bilya dağılmak üzeredir ve arızası durumunda set komple değişir.

triger
ikinci el araç alırken triger yani zamanlama kayışı işi tam bir muammadır. satıcı genelde belirli bir kilometre önce değiştirdiğini söyler. her ne kadar doğru söylüyor olsa bile siz aracı aldıktan sonra triger setini mutlaka değiştirin. kopması durumunda yolda kalırsınız ve öyle bir masraf açar ki motoru yeniden yaptırmak zorunda kalabilirsiniz. kayış ya da zincir fark etmez, aracı aldığınızda seti değiştirin. şöyle de bir durum var; triger ortalama olarak 60 bin kilometrede değişiyor ve düşük kilometreli bir araç aldığınızda ve periyodik bakım daha gelmediyse, seti değiştirmenize gerek yok. özellikle mercedes alacaklar için çift zincir bulunur ve kolay kolay kopmaz.

kilometre sorgulama
kilometre sorgulamasını kesinlikle yaptırın. bunu için aracın muayene kayıtlarına bakmanız yeterli. ama bazen sahtekarlar aracın sağına soluna bir yerlere düğme takıp sayacı durdurabiliyor. aracı aldığınızda pedal taraflarında veya torpido içerisinde ekstra çekilmiş bir düğme var ise ne olduğunu sorun. hatta düğme yok sadece boş kablo var ise onu da sorun. düğmeye basınca ekranda çeşitli hatalar görüyorsanız emniyet birimlerine haber verin. diğer bir kilometre düşürme yolu ise ecu’ya bağlanma olayı. bu şekilde kilometresi düşürülen bir aracın ilerleyen zamanlarda normal kilometresini göstermesi muhtemel. örneğin bize geldiğinde 130 bin olan aracın aküsünü söküp tekrar taktığımızda 300 bin gösterdiği olmuştur. arayıp sahibine bilgi veririz. aracınızı bilgisayara bağlatıp gerçek kilometresini okuyabilirsiniz. manuel sayaç olanlarda yapacak tek şey muayene sorgulama.

hava yastıkları
aracın kaza yaptığından şüpheleniyor iseniz hava yastıkları açılmış olabilir. aracın sahibi kaza yaptığını ve hava yastıklarının tamir edildiği bilgisini verirse o şekilde alabilirsiniz ama aracınızın bir kaza durumunda hava yastıkları hiç açılmayabilir. çıtır hasarlı derlerse mutlaka hava yastıklarını kontrol eden bir ekspertiz firmasına gidin. kendiniz de hava yastıklarının açılıp açılmamış olduğunu kontrol edebilirsiniz. hava yastıklarının bulunduğu deri farklı olur ve sonradan kaplandığı hissiyatı verebilir. üzerindeki airbag yazıları diğer airbag yazılarından farklıdır. muadil araç ile kontrol edin. ayrıca deri üzerine sıcak mühür ile basıldığı için hemen kendini belli eder. emniyet kemeri kapsülleri patlamış ise bir kaza anında kemerler sizi geriye çekmez ve o kemerler inanılmaz pahalıdır. kimse patlamış bir emniyet kemerinin yenisini alıp takmaz. kapsüllere gelen kablo kesilir ve ucuna bir devre bağlanır. arıza lambası söndürülür.

boya
arabada boya var mı yok mu basit bir şekilde anlaşılır. ekspertiz firmaları ellerinde bulunan cihazlar ile boya kalınlığını ölçerler. ama öyle ustalar var ki fabrika değerlerinde boya atabilir. peki nasıl anlaşılır? parça boya var ise diğer parçalar ile ton uyumsuzluğu olur. biri daha parlak ya da mat olabilir. alacağınız araba karşınıza kirli bir şekilde geldiyse bu durumdan şüphelenebilirsiniz. ayrıca boyalı parçayı dikkatlice incelediğiniz zaman yüzeyde oluşan boya tozlarını ayırt edebilirsiniz. boyalı olduğunu şüphelendiğiniz parçanın boyanmayan yüzeyine bakıp kağıt bant izlerini görebilirsiniz. örneğin kapı içleri. komple boyalı bir arabanın renk referansını motor kaputu ya da bagaj içerisinden alabilirsiniz. yüksek kilometreli pırıl pırıl duran bir araç boyalıdır. boya olayına çok takmayın. önemli olan arabanın boyalı olması değil neden boyalı olduğudur. takla mı atmış, yanmış mı vesaire.

sel durumu
bazen piyasada sele girmiş ya da suya düşmüş arabaları da satarlar. bu gerçekten alıcı için çok kötü bir durumdur. arabanın tüm elektronik sistemleri hasar görür ve çürümeye paslanmaya erkenden başlar. anlamanın bir kaç yolu vardır ama genelde zordur. sağlam bir temizlik ile tüm izler yok edilmiş olabilir. bagaj halısı taban halısı içlerine dikkatlice bakmalısınız. kenarlarda çamur izleri durur. elinizi sürttüğünüz zaman kırmızı bir iz parmağınızda leke yapar. aracın içerisinde nem kokusu hakimdir. taban halısını bir kenarından kaldırıp köşeleri kontrol edebilirsiniz ya da bir el feneri yardımı ile direklerin bulunduğu yerlerden el girmeyen yerlere bakabilirsiniz. balık kılçığı görünüyor ise hemen uzaklaşın 🙂

alt düzen
alt düzen kontrolü için sizin pratik olarak yapabileceğiniz bir kaç şey var. öncelikle aracın direksiyonunu tam sağ ve sol yapıp hafif yürüyoruz. tak tak tak diye bir ses duyuluyor ise aks kafaları bitmek üzeredir. aracı ayrı ayrı dört lastik üzerinden sertçe basıp bıraktığınız zaman sağlıklı çalışan bir amortisör ‘tısss’ diye ses yapar ve araba çok yalpalanmaz. eğilip çamurluk içlerine baktığınız zaman amortisör üzerinde ya da altında yağ izi görünüyor ise amortisör patlaktır. farklı bir şekilde sallanan tarafın amortisörü patlaktır.

aracı teste çıkarttığınız zaman sağa ya da sola çekme yapıyor ise alt düzen ile ilgili bir problem vardır. düz yolda hızlanıp frene basın bakalım eğer araç sağa sola çekiyor ise ıslak bir zeminde alabora olursunuz. şimdi geldik en önemli noktaya; arabaya almaya elinizde bir cetvel ile gidin. ön tekerlerin tam göbeğinden çamurluğun dış kısmına olan mesafeyi ölçün. iki tarafın arasında 1 cm’den fark varsa araba bir yerlerden uçmuştur. fark yarım santim kabul edilebilir. aslında edilmez de hadi diyelim çamurluk değişti ve öne ya da arkaya doğru takıldı veya orijinal değil. değişeni olmayan bir araçta fark sıfır olmalı. sıfır. daha emin olmak için ön teker göbeğinden arka teker göbeğine olan mesafeyi ölçün.

aracın lastik sırtlarına elinizle bakın. tek bir lastiğin sağ ve sol yanaklarında aşınma farkı var ise alt düzen sıkıntısı vardır.

yağ kaçakları
satın alacağınız arabanın motoru pis ve kirli geldiyse hiç korkmayın. temiz geldiyse ve özellikle alt tarafları tertemiz görünüyor ise bu ışıltıya aldanmayın. yağ kaçaklarını kirli motorda görebilirsiniz ama temiz motorda asla. sonradan başınızın ağrımaması için ekspertiz firmasında dikkatlice incelettirin ve durumu açıklayın. ayrıca direksiyonu tam sağ ve sol yapıp sona dayayıp gelen uğultu sesini dinleyin. ses kesik kesik geliyor ise direksiyon pompası arızalı olabilir. bu testi yaptıktan sonra eğilip arabanın altına bakın bir yağ kaçağı oluşmuş mu diye. pompanın arızası genelde tamir edilmez ve yenisi pahalıdır.
egzoz ve emisyon:

bazı araçlar muayene öncesi yapılması zorunlu olan egzoz emisyon testinden kalırlar. katalizör olmadığı, tıkalı olduğu, oksijen sensörü arızası gibi sebeplerle. bunu önlemek için bazı kişiler araçlarına sadece emisyon testi için günlük katalizör kiralayıp taktırırlar ve muayene bitince söktürürler. katalizörler çok pahalıdır. aracınızda katalizör var mı yok mu ekspertiz firmasına baktırın.

egzozdan çıkan dumanın rengine göre bir şeyleri yorumlamak mümkündür. çoğu kişi bilir ama fikri olmayanlar için hatırlatmakta fayda var. gaza yüklenince egzozdan siyah duman geliyor ise aracınız düzensiz bir şekilde yakıyor demektir. tıkalı hava filtresi falan siyah duman olarak belli eder kendini. en tehlikelisi mavi dumandır. yağ bir şekilde yanma odalarına sızıyor ve yakılıp egzozdan atılıyordur. yani araç yağ yakıyordur. kalın yağ ve katkı koyup bunu gizleyen çok sayıda satıcı vardır.

beyaz duman ise kışın araba ısınınana kadar atar ve normaldir. ama sürekli olarak yapıyor ve araç su eksiltiyor ise yanma odalarına su giriyordur. kısaca conta yanıktır. daha ilerisi blok falan çatlak olabilir.

birde egzozdan su gelme efsanesi var. su geliyorsa motor iyidir derler. hayır hiç öyle değildir. soğuk havalarda ilk çalıştırmada kısa süreli olarak gelmesi normal ama sürekli yapması anormal sayılır.

taksi çıkması mı?
bir dolandırıcının eline düşerseniz taksi çıkması bir aracı size orijinal diye satarlar. yalnızca iki ay takside çalıştı falan muhabbetine kesinlikle inanmayın. kilometre düşürülür, döşemeler değişir, motor yaptırılır ve satılır. bunu anlamanın yolu araca şöyle bir bakmaktır. araç yorgun görünür, plaka ve muayene sorgulaması ile belli olur. taksimetre konan yerlerde delikler vardır, boş kablolar görüyor iseniz şüpheli durumdadır. döşemenin, vites topuzunun, direksiyonun haşatı çıkmışsa taksi çıkması olabilir. muayene sorgulamasında her yıl görünüyor ise ticari olarak kullanılmıştır.

çalışmayan aksam
aracı almaya karar verdiğiniz an ekspertiz firmalarının pek bakmadığı yerlere siz kendiniz bakmalısınız. örneğin kliması çalışmayıp sadece gazı yok dendiğinde sorun sadece gazdan olmayabilir. kompresör nalları dikmiş olabilir mesela ve bir dünya para harcarsınız. aracın tüm aksamlarını kontrol edin. silecek, koltuk ısıtma, korna, cam yıkama, koltuk hareketleri, sisler, elektrikli ayna, cam motorları, hoparlörler, teyp, kalorifer sistemi, yani aklınıza neresi gelirse kontrol edin. hayati öneme sahip çalışmayan aksamın masrafını satıcıdan düşün ve yaptırın.

motor
arabayı çalıştırdık. öncelikle rölantide arabanın titreme yapması pek hayra alamet değildir. direksiyona bakıp titreme var mı yok mu anlamaya çalışın. araç çalışırken gaz pedalına tam ayağınızın ucuyla çok ama çok hafif basın rölantiyi yükseltmeden, araba stop edecek gibi olursa boğaz kelebeği ile ilgili bir sorun vardır. motor saat gibi çalışmalı, sağlıklı bir araba tek seferde marş almalı. rölantide dalgalanma ya da gaz verince rölantiye geç düşme olayı varsa boğaz kelebeği gibi sorunlardan meydana gelebilir.

motoru çalıştırıp aşağı inin ve kaputu açın. önce yağ doldurulan kapağı açın ve buhar çıkıyor mu bakın. bazı araçlarda eser miktarda çıkabilir çok önemli değildir ama tütüyor gibiyse motor bitiktir. ayrıca elinizi koyduğunuzda yağ geliyor ise yine motor bitiktir. üstten eksantrikli araçlarda yağ gelmesi normaldir. yağ çubuğunu çektiğiniz zaman orada ki delikten yağ ve buhar gelmemesi gerekir. yağ çubuğunu çekip ucundaki yağı kontrol edin. rengi beyaza çalıyorsa yağın içerisinde su var demektir. aynı şekilde su kabının içerisinde yağ izleri varsa yine suya yağ karıştırıyor ve conta yanıktır. yağ çubuğunu çektiğiniz zaman ucundaki yağı mutlaka kontrol edin. aracı satmadan önce yağ katkısı koyup motoru bir süre sorunsuz gibi gösterebilirler. yağ zift gibi yapışkan bir şekilde elinize geliyor ise katkı olma ihtimali yüksektir. sağlıklı bir motorun yağ rengi koyu bal rengi gibi çıkmalıdır.

ekspertiz firmalarının yaptığı motor performans testlerine güvenmeyin. en doğru sonucu kompresyon testi ile alırsınız. bitik baskı bile sağlıklı bir motoru %50 çıkarabilir. kompresyon testi her bir silindir için ayrı ayrı yapılır ve motorda ne var ne yok piyasaya çıkar. motor yüzdesi testi motorun sağlığı hakkında bilgi vermez.

motor çalışırken bir şıkırtı takırtı sesi duymamanız gerekir. gerekirse çevrede bulunan muadil bir araç sürücüsünden rica edip karşılaştırma yapabilirsiniz. lpg enjektörleri ses yapabilir. aracı benzine geçirip tekrar dinleyin motoru. bir ses duyuyorsanız basit bir kayış sesi olabilir. cebinize koyup gideceğiniz nescafe üçü bir arada paketini açıp kayış üzerine serpin biraz, ses kesiliyor ise sorun kayışlardandır ve önemsizdir. ayrıca aracı test sürüşünde her vitese takıp bir anormallik var mı gözlemleyin.

aracı alırken soğutma suyu içerisinde antifiriz olmasına dikkat edin. sonradan konacak bir antifiriz aracınıza büyük zararlar verebilir. antifiriz var mı yok mu nasıl anlayacağız derseniz suyun rengi mavi, kırmızı ya da yeşildir. su görünmüyor ise parmağınızı su kabının içine sokup suyu tadın. bildiğimiz şekerli su gibiyse antifiriz vardır. dikkat edin antifiriz zehirlidir!! tadın ve ağzınızı temiz bir su ile çalkalayın.

kalorifer peteği
bazı araçlarda kalorifer peteğini değiştirmek için o ön konsolu komple söktürmeniz gerekebilir. aracı yazın bile alsanız kaloriferi beş dakika kadar çalıştırın ve süre sonunda ön paspasları kenarlarına doğru (ortaya doğru) kontrol edin. ıslaklık varsa petek delik olabilir. kış geldiğinde rezil olursunuz. sıcak havanın gelmesine dikkat edin. sıcak hava gelmiyor ise sıcak soğuk motoru arızalıdır ve çözümü basittir ama bazen kazanın komple sökülmesi gerekebilir ve aracınız iki güne yakın serviste kalabilir.

lastikler ve jantlar
çok önemsiz gibi gelse de araç alırken lastikleri kontrol etmeyi unutmayın.
bazı satıcılar aracı satılığa koymadan önce, yeni lastikleri söküp üzerine eski lastik veya hasarlı jantları takabilirler. şu anda dört adet yeni lastik almaya kalksak en kötüsü 1000 liradan başlar ve ekstra külfet oluşturur. lastiğin üzerinde dört adet rakam bulunur ve genelde 2518 gibi olur. bu numara takımının ilk iki hanesi haftayı, son iki hanesi yılı gösterir. yani bu şekilde yazan bir lastik, 2018 yılının 25. haftasında üretilmiştir. lastiğin diş derinlikleri normal gibi görünse de lastik sertleşmiş ve tutunma kabiliyetini yitirmiş olabilir. lastiğin yanaklarında kılcal çatlaklar var ise lastik ömrünü tamamlamıştır. jantlarda eğilme ve kaynak izi olmamasına dikkat edin.

bilgisayara bağlatma
alacağınız arabayı kesinlikle bilgisayara bağlatın. ekspertiz firmaları bu konuda hizmet vermezler, verseler bile yorumlama yapamazlar. oksijen sensörü gibi hayati öneme sahip sensörlerin arızası bu şekilde belli olur. çıkan arıza kodlarını ustaya sorun ve masraflarının ne olacağını üç aşağı beş yukarı söylerler. araç bilgisayara bağlanmıyor ise ecu arızalıdır ve ecu fiyatları çok yüksektir.

ekspertiz firmaları
aracı almaya gitmeden önce sağlam ve güvenilir bir ekspertiz firması araştırın. aracın kazalı olmadı durumunda hava yastıklarını kontrol eden bir ekspertiz firması bulun. kesinlikle aracı oraya götürün ve kompresyon testi yaptırın. çıkan raporu çöpe atmayın elinizde dursun.

ağır vasıta tamircisi, binek motoru ustası, kazalı araçları toplayan ya da parçalayan biri olarak her konuda bana yazıp bilgi alabilirsiniz. elimden geldiğince cevap vermeye çalışırım.